Gevaarlijke UV-straling

Iedereen kent het, dat weldadige gevoel van verwarmende zonnestralen op je huid. Ze verlokken ons om in het voorjaar weer het water op te gaan. Ze verdrijven tijdens een charterzeiltocht in de Caribbean de winterblues en zorgen voor de vorming van vitamine D, dat van vitaal belang voor ons is. Toch kleven er aan regelmatig zonnebaden gevaarlijke risico‘s, zoals de medische wetenschap tegenwoordig duidelijk aantoont. UV-stralen gelden namelijk als de voornaamste veroorzakers van witte en zwarte huidkanker. Alleen al in Duitsland wordt het aantal nieuwe jaarlijkse gevallen op ongeveer 500.000 geschat. En hoewel de gevolgen van buitensporig zonnebaden tegenwoordig goed zijn gedocumenteerd, wordt het stille gevaar van dagelijkse UV-straling nog altijd onderschat.

Tot in de jaren 1980 was het maatschappelijk bewustzijn van het risico van UV-A- en UV-B-straling weliswaar nauwelijks aanwezig, maar zeelieden, zeilers en eigenaren van motorjachten merkten altijd al dat de blootstelling aan UV-stralen op het water erg heftig is. Volgens de legende was het stijlicoon Coco Chanel, die in de jaren 1920 aan boord van het zeiljacht van de Duke of Wellington – zonder het te merken – een gebruinde tint kweekte en aldus de basis voor een nieuw schoonheidsideaal legde. Schuld aan haar onverhoopte bruine huid was de reflectie van de UV-stralen op het wateroppervlak.

Deze bereiken mensen aan boord namelijk ook onder een bimini, hardtop of zonnezeil. Een wolkenlucht vermindert weliswaar de sterkte van de UV-straling, maar heft bij lange na het risico van zonnebrand niet op. Net zo bedrieglijk is het effect van een frisse bries of waterdruppels op onze huid op wat wij menen te voelen. Juist bij fysiek inspannende tochtjes op het water, zoals bij zeilwedstrijden, kunnen er problemen ontstaan. In het ergste geval reageert de huid op de ontbrekende voorzichtigheid met een fors verbrande huid. Niet zo erg, zou je kunnen denken.

„De huid onthoudt alle schades en kan deze maar tot op zekere hoogte zelf repareren. Een zwaar verbrande huid kan ook nog jaren later kanker veroorzaken. Met name in het gezicht en op de armen lopen watersporters vanwege de telkens herhaalde UV-bestraling ernstig risico“, vertelt dr. Sonja Brumme, gezichtschirurg en zeilster uit Hamburg. Wie met klachten bij haar in de praktijk verschijnt, heeft in de regel te lang gewacht en veranderingen van zijn huid genegeerd of niet serieus genomen: „Veel vormen van huidkanker zien er voor een leek eerst heel onschuldig uit, als een puistje, een gerstekorrel, een wratje, een licht schilferig plekje of als een wondje dat niet geneest. Toch helpt in een dergelijk geval meestal niets meer, de tumor moet operatief verwijderd worden. Terwijl witte huidkanker zich voornamelijk plaatselijk voordoet en zelden in het lichaam uitzaait, kan zwarte huidkanker ons het leven kosten.“

De belangrijkste boodschap luidt daarom: alstublieft niets op de lange baan schuiven! De gemakkelijke toegankelijkheid van schijnbaar gefundeerde mogelijkheden om een zelfdiagnose te stellen via het internet of via moderne apps die suggereren dat ze screening van de huid uitvoeren, verleiden veel mensen die getroffen zijn ertoe om een bezoek aan de dokter nog maar even uit te stellen. „Als het plekje niet vanzelf verdwijnt, als het groeit of begint te bloeden, moet dringend een bezoek aan de dokter gebracht worden. Een serieuze diagnose is anders niet mogelijk“, waarschuwt de ervaren geneeskundige.

In de beroepsscheepvaart wordt al een paar jaar uitgebreid onderzoek gedaan naar blootstelling van zeelieden aan UV-stralen en worden passende preventieve maatregelen in het leven van alledag geïntegreerd. Omdat die maatregelen maar beperkt toegepast kunnen worden op de vrije-tijds-scheepvaart, adviseert dr. Brumme om vooral royaal zonnebrandcrèmes te gebruiken: „Hoewel simpel insmeren nog altijd de beste preventieve maatregel tegen huidkanker is, zijn er maar heel weinig watersporters die het werkelijk grondig doen. Op het water dient absoluut een zonnebrandmiddel met een minimale beschermingsfactor 50 gebruikt te worden. Dit middel kan met regelmatige tussenpozen op het gezicht, de oren, de hals en die delen van het hoofd die niet met haar bedekt zijn, aangebracht worden. Een sunblocker voor de lippen vormt een optimale aanvulling op de bescherming.“

• Voldoende beschermingsfactor gebruiken: LBF 50
• Lippen extra beschermen: Om dat deze veel in beweging zijn, dienen ze vaak opnieuw ingesmeerd te worden.
• Kleding dragen die tegen UV beschermt: hoeden, shirts met lange armen en lange broeken zijn verkrijgbaar in de gespecialiseerde handel.
• Zonnebrandcrème aanbrengen vóór blootstelling aan de zon: voordat het begint te werken, verlopen er tussen de 10 en 30 minuten.
• Indien mogelijk de middagzon vermijden: tegen de middag is de UV-B straling erg sterk.